NOVOS DICIONARIOS DE GALEGO

A lingua galega está de noraboa. Acaban de saír dous dicionarios moi especiais: Un deles recolle palabras do pasado e outro palabras do futuro. Trátase de Dicionario do Verbo dos canteiros, que publica a editorial Ir Indo, elaborado polo antropólogo oriúndo de Bearíz, Antonio Gulías, que recolle o patrimonio oral que foi sobrevivindo de xeración en xeración milagrosamente dende a I. Media, e que , segundo palabras do autor constitúe "unha homenaxe á xente da pedra". O outro dicionario recolle as palabras que atopamos na rede, 4000 vocábulos que intentan "dar alma galega a conceptos de carácter universal", como di o secretario da RAG Manuel Glez. Este dicionario podemos atopalo en http://www.digatic.aetg.org/. Para que o galego non perda onda nas novas tecnoloxías.

ANIVERSARIO DE JOSE BALDOMIR

Este músico galego nacido na Coruña no 1867 creou o cánon da melodía galega e foi o compositor de Rosalía de Castro, aínda que tamén musicou poemas doutros aoutores. Profesor de música e compositor dirixiu os orfeóns El Eco y El Brigantino e divulgou por distintas cidades de España, Portugal e Franza as melodías que compuxo.

Baldomir é recoñecido sobre todo como autor de melodías para canto e piano entre as que destacan Meus Amores, sobre un poema de Salvador Golpe; Como foi?, sobre o poema de Curros Ai! dedicado á morte do seu fillo, A un batido, Quérome ire ou Maio Longo, do que Carlos Núñez faría a súa propia versión, sobre poemas de Rosalía de Castro. Baldomir compuxo tamén unha ópera baseada na lenda narrada por Curros n'A Virxe do Cristal, sobre unha adaptación de Ramón Cabanillas, que non se chegou a representar.

E como investigador colaborou con outros musicólogos na recollida de temas folclóricos.

TAL DÍA COMA HOXE

Hai 78 anos a voz de Castelao, elixido deputado polo Partido Galeguista, escoitábase por primeira vez no Parlamento de Madrid. O seu discurso foi unha apaixonada defensa do idioma de Galicia. Parece que non pasara o tempo, porque hoxe, de novo, o idioma galego volve a ser tema de debate dos políticos nuns casos para enterralo, noutros para intentar que poida ser posible o que neste discurso pedía Castelao.

Fragmentos do primeiro discurso de Castelao nas Cortes Constituyentes de la República Española
DEFENSA DO IDIOMA GALEGO

Cortes Españolas, 18 de setembro de 1931"Señores Diputados, hablo en nombre del Partido Galleguista,"
"Al intervenir por primera vez en los debates de este Parlamento, permitidme que os haga mi presentación. Yo no soy más que un artista que ha puesto su arte al servicio de una bella causa: la de despertar el alma de Galicia, creyendo que es preciso añadir a nuestra vieja tradición, interrumpida y olvidada, una nueva tradición, no entendiendo, claro está, por tradición la serie de actualidades superpuestas, sino lo eterno, ese eterno que vive en el instinto popular."
"Galicia no cuenta con una gran ciudad, pero tiene el mar y posee un fuerte anhelo de ciudadanía."

"Creo que los hombres de espíritu libre, libre incluso de prejuicios de una gran cultura, deben ser, en cierto modo, como los pájaros; los gorriones viven bien en las ciudades, pero los pájaros que saben cantar huyen de los centros populosos.Yo bien sé que hay gorriones de ciudad que ya no sabrían vivir en provincias.Yo soy, pues, un aldeano; no traigo la voz de la calle, ni del café, ni del Ateneo; traigo el mandato de un grupo de hombres, de muchachos estudiosos que pretenden realizar allá, en mi tierra, un ensayo de Paraíso; demasiado optimistas, quizás, pero siempre buenos y generosos."

"Desde que los llamados Reyes Católicos verificaron el hecho que Zurita llamó la doma y castración del remo de Galicia, la Lengua gallega ha quedado prohibida en la Administración, en los Tribunales, en la enseñanza, y la Iglesia misma evitó que nosotros, los gallegos, rezásemos en nuestra propia Lengua. Esta política de asimilación y de hostilidad sólo ha conseguido en tanto tiempo este pobre triunfo: que los niños de las escuelas gallegas crean que hablar castellano es hablar bien, y que hablar gallego es hablar mal. Por esto y por lo otro, el galleguismo es simplemente un caso de dignidad colectiva que ha resonado en el pecho de los intelectuales que tienen corazón, en el de los que pretenden suprimir la miseria cotidiana del vivir labriego y marinero, y en el de los que sueñan con llevar ideas y sentimientos nuevos a la corriente universal."

"El galleguismo es algo más que un partido político, y por ese algo más que tiene, es por lo que yo fui siempre galleguista, y de todos los problemas que interesan a nuestro partido, ninguno para mí tan importante como el que se refiere a la dignificación del idioma. Porque, Señores Diputados, si los gallegos aún somos gallegos, es por obra y gracia del lenguaje, porque un cultivo estético y científico de nuestra Lengua viene a ser la reconquista de todo cuanto tuvimos y porque, perdiéndose nuestro lenguaje, ya no nos quedaría ninguna esperanza de revivir. Pero hay muchos que nos combaten por razones de patriotismo, y es preciso decirles que los galleguistas no queremos más que una cosa: que el gallego, si no en lo oficial, sea, por lo menos, tan español como el castellano. Y con esto ya queda dicho que no somos separatistas, porque si separatismo viene de separar, separatista será el que no quiera que el gallego sea también un idioma español".

"Pero el idioma, más que un medio de expresión, es una fuente de arte, es el vehículo del alma original de un pueblo y, sobre todo, es en sí una gran obra de arte que nadie debe destruir. Y hay otros que se ríen de nosotros, porque sueñan todavía en el triunfo del idioma único. Esa es una bella ilusión que no se llegará, a realizar nunca. Hace algunos años me encontraba yo una tarde allá en el Finisterre bretón pensando en mi tierra, y cantó el cuco y noté que aquel cuco cantaba como los nuestros y ladró un perro y noté que el perro ladraba como nuestros perros, y entonces surgió en mi imaginación esta gran verdad: los pobres animales aún están en el idioma universal."

"Cuando yo fui a la escuela no sabía aun hablar en castellano; porque yo tengo que deciros que soy hijo de una familia humildísima, Fui a la escuela muchas veces descalzo, con un pedazo de pan de maíz en el bolsillo. Por eso tiene para mí el gallego esa nostalgia deliciosa que me recuerda el tiempo feliz de la infancia, ese tiempo que es el más feliz en todos los hombres; pero que yo creo que en mí lo es aún más, porque soy aldeano y por serlo y por haber probado la miel de otros idiomas, es por lo que quiero dignificar el habla de mi pueblo, la lengua del único rey español que se llamó Sabio, el viejo idioma que supieron guardar como oro nuestros trabajadores del mar y de la tierra, de estos trabajadores gallegos que son de mi sangre y son de mi carne.

Señores Diputados, sí aprobáis nuestra enmienda, u otra cualquiera que signifique respeto para nuestra Lengua, Galicia entera os lo agradecerá."

A POESÍA

Que poesía e minoritario son palabras estreitamente vinculadas é algo tan repetido que xa se converteu en tópico. A xente do común pensa que a poesía está dirixida a unha elite de elixidos, que é cousa de intelectuais. Esta concepción plenamente asumida pola sociedade percíbese tamén entre a rapazada: os alumnos, pouco afeitos á lectura en xeral, cando teñen que ler un poema e tratar de explicalo reaccionan instintivamente pechándose á súa comprensión. Logo comproban cando o len por segunda vez en voz alta que é posible saber o que quere dicir, aínda que se lles resista algún que outro verso máis ou menos hermético. Que é, pois, o que sucede? Que non están afeitos a ler poesía e que a ven como algo alleo ao seu mundo. E iso nótase mesmo non pudor que lles produce, especialmente aos rapaces, ler en alto un poema.

Cando se lles conta que a poesía foi o primeiro xénero literario da humanidade, que os poetas recitaban nas prazas dos pobos para todo o mundo e que a xente analfabeta coñecía centos de poemas de memoria, quedan asombrados.

E algún ata comenta que escoitou a algún poeta novo recitar os seus textos nun pub ou nun café, acompañado tamén por algún músico como na lonxana I. Media.

Xeometrías máxicas de Galicia

"Desde o máis fondo da historia de Galicia xurden estas formas ancestrais, misteriosas, sagradas, máxicas... que se proxectan no tempo ata os nosos días, formando parte dun importante legado que nos fala de nós mesmos a través destas fermosas e enigmáticas xeometrías".

Así presenta a editorial Ir Indo Xeometrías máxicas de Galicia, un libro de Bieito Romero, o fundador de Luar na Lubre, no que recompila centos de imaxes de distintos lugares de Galicia coa intención de amosar o patrimonio simbólico que posuímos dende tempo inmemorial, e denunciar tamén o deterioro que está a sufrir co paso dos anos sen que ninguén faga nada por porlle remedio.

No vídeo que tedes a continuación podedes ver unha parte do seu traballo envolto nos sons dunha das súas pezas titulada O Son do Ar.

A VOLTAS COA LINGUA

Dun tempo a esta parte a lingua galega é unha das noticias estrela dos xornais, mais non por motivos académicos ou sociolóxicos senón porque está a ser utilizada como frontón.
Manuel Rivas, unha das persoas que con máis vehemencia e agudeza mental se ten preocupado do tema nas páxinas dos xornais, fai unha denuncia desta situación no artigo titulado A Neolingua en Neogalicia, aparecido no xornal El País do 25 de xullo.

Se queredes ler o texto premede sobre a imaxe para ampliala.

Día de Galicia

Hoxe celebrouse o Día de Galicia, unha data que naceu como xornada de exaltación patriótica o 25 de xullo de 1920 promovida polas Irmandades da Fala. A Nosa Terra no número do 15 de xullo de 1920 anunciaba a celebración nun artigo de Bernardino Varela no que di: "O día de Galicia non ten de sere un día de xolda, rexouba e trangallada; non pode sere unha festa de gaita e foguetes: non ten de se facere unha xuntanza pra decire catro cousas hocas, valeiras, "cursis". Nada de lembrarse da Patria gallega para chamarlle: bonita, feiticeira, pobre; non. Ten de sere un día que en todo-los fogares, en toda-las terras alleas, en todo-los currunchos do praneta onde haxa un gallego, teña media hora pra facer meditación patriótica; ten de sere o día en que todos nós, fagamos unha confidencia espiritoal preguntándonos a nós mesmos: ¿de que se doe a miña Terra? ¿cales son as súas mágoas? ¿cal é a miña obriga? ¿por que fuxín a terra allea? Temos de saudar a Patria, temos que dar a vida por ela se preciso fora..." O 25 de xullo, A Nosa Terra nun editorial titulado Alborada comunica, entre outras cousas, que o boletín decenal celebra o Día de Galicia cumprindo un acordo da II Asamblea Nazonalista de Compostela e obedecendo as ordes do Directorio, que agardan que cos anos este día se celebre en todos os fogares de Galicia, pero que este ano, por ser a primeira vez, celébrase só "na Cruña, a capital da Nosa Terra".
Mais o Día de Galicia só se celebraría dous anos máis porque a chegada da Ditadura de Primo de Rivera no 1923 impediría calquera tipo de manifestacións de carácter nacionalista. No ano 1930 comezou a celebrarse de novo, aínda que, unha vez máis, será por pouco tempo: a guerra civil e a ditadura franquista farán que se suspenda outra vez, se ben se continuou celebrando entre as comunidades galegas do exilio. Finalmente, na década dos 60 do século XX, os nacionalistas galegos recuperaron a celebración co nome de Día da Patria Galega. No sucesivo, a falta de consenso no apelativo ocasionará que cada partido político pase a denominar este día cun nome diferente e que cada quen o celebre polo seu lado. Temos unha boa mostra nos xornais do día de hoxe, nos que tamén podemos comprobar como os "Día de..." se van desvirtuando co paso do tempo e a manipulación que se fai dos mesmos.

GALEGO. PATRIMONIO DA HUMANIDADE

7/4/2009
Ante a situación de desamparo que está a vivir o galego, todos os cidadáns responsables temos a obriga de unir as nosas voces para evitar que o silencio acabe sendo o único que poidamos escoitar. A nosa adhesión, pois, ao manifesto promovido por Antón Baamonde e Manuel Bragado que reproducimos a continuación:

PREME NA IMAXE PARA AMPLIALA

"Estima non se alcanza

cun vil xemido brando

[...]

mais cun rumor xigante

[...]."

Pondal dixit

O Día das Letras Galegas 2010 estará dedicado a Novoneyra

6/28/2009

A RAG elixiu ao poeta Uxío Noveneyra para celebrar o Día das Letras Galegas do 2010, cando se cumpren os 10 anos da súa morte.
Novoneyra, que pertenceu á denominada xeración dos 50 ou das Festas Minervais, deuse a coñecer no 1955 coa publicación do seu libro de poemas Os Eidos, que o converteu no representante da lírica paisaxística do seu tempo, de longa tradición na literatura galega. Esta circunstancia motivou que pasase a un segundo plano a súa poesía de temática social, de carácter político e reivindicativo, na que acadou grandes acertos, como poderedes comprobar no texto que vos deixamos a continuación na voz do propio poeta:

A torre de Hércules, Patrimonio Mundial

6/28/2009

Roma non só deixou a súa pegada na nosa lingua senón tamén en infinidade de obras civís e militares espalladas por toda Galicia. Unha mostra do seu legado témola na Torre de Hércules, un faro que leva 2000 anos guiando coa súa luz os barcos que entran e saen do porto da Coruña, declarado PATRIMONIO DA HUMANIDADE.

GALLAECIA

6/27/2009
GALLAECIA, o "finis terrae" do continente europeo, é un país atlántico de 29.575 qm.2 de extensión. A imaxe máis tópica remítenos a unha paisaxe granítica de suaves e verdes relevos, con temperaturas moderadas e abondosas choivas. Non obstante, Galicia é un país de contrastes: as máximas altitudes atopámolas nas serras orientais que a separan da meseta de Castela, e as zonas máis baixas no litoral, onde os vales fluviais foron inundados polo mar dando orixe as denominadas "rias". E o mesmo podemos dicir das temperaturas, moito máis extremas no interior que na costa.
Rosalía de Castro en Cantares Gallegos descríbenola con estas palabras:
"Lagos, cascadas, torrentes, veigas floridas, vales, montañas, ceos azuis e serenos como os de Italia, horizontes nubrados e melancónicos, anque sempre fermosos como os tan alabados de Suíza, ribeiras apacibres e sereniñas, cabos tempestuosos que aterran e ademiran pola súa xigantesca e xorda cólera...mares inmensos...Que direi máis? Non hai pruma que poida enumerar tanto encanto reunido. A terra cuberta tódalas estacións de herbiñas e de frores, os montes cheios de pinos, de robres, de salgueiros, os lixeiros ventos que pasan, as fontes e os torrentes derramándose fervedores e cristaíños, vran e inverno xa polos risoños campos xa en profundas e sombrisas ondanadas... Galicia é sempre un xardín onde se respiran aromas puros, frescura e poesía..."

PREME NA IMAXE PARA VELA MÁIS AMPLIADA
O galego é a lingua propia do país, unha lingua románica que evolucionou a partir do latín, con trazos peculiares da linguas indíxenas prerromanas e tamén dos pobos invasores posteriores as romanos, especialmente xermánicos.Os conquistadores romanos da Gallaecia procedían fundamentalmente da Betica, sur da península ibérica, un dos territorios máis culturizados do imperio romano, polo que trouxeron un latín coidado que calou lenta e fondamente. Esta circunstancia, unida ao afastamento xeográfico deste territorio e ás peculiaridades antes mancionadas, farán do galego unha das linguas románicas máis conservadoras, é dicir, unha das linguas románicas máis próximas ao latín.